Intervju povodom međunarodne naučne konferencije „Bosanske zemlje: Usora i Soli – 800 godina od prvog pisanog pomena“

Pravni fakultet Univerziteta u Tuzli i Naučno društvo pravnika iz Tuzle od 19. do 21. septembra 2025. godine organizirali su međunarodnu naučnu konferenciju „Bosanske zemlje: Usora i Soli – 800 godina od prvog pisanog pomena“.

Prof. dr. Edin Mutapčić, predsjednik Organizacionog odbora skupa, u razgovoru za naš portal govori o značaju ovog jubileja, izazovima organizacije velikih naučnih događaja te o najvažnijim rezultatima same konferencije.

Profesore Mutapčiću, mnoge je, čak i u akademskim krugovima, iznenadilo da se organizuje ovakva konferencija pod nazivom „Bosanske zemlje: Usora i Soli“. O čemu je zapravo riječ? Šta se to spominje prije 800 godina?

Mutapčić: Prije tačno osam stoljeća, 15. maja 1225. godine, vođena je korespondencija između pape Honorija III, ugarskog kralja Andrije II i kaločkog nadbiskupa Ugrina. Ti dokumenti, izuzetno vrijedni historijski izvori, prvi put u pisanim spisima bilježe sjevernobosanske zemlje Usoru i Soli.

U dokumentima se ovaj prostor označava kao područje „zaraženo herezom“, kako je to tada tumačila zvanična Katolička crkva, a u jednom aktu se izričito povezuje s Bosnom. Ovaj podatak potvrđuje da je sjeverna Bosna, u političkom i duhovnom smislu, dijelila sudbinu matične bosanske države te da je dualističko učenje Crkve bosanske bilo prisutno i na ovim prostorima.

Ovi dokumenti predstavljaju prve u nizu koji pokazuju unutrašnju strukturu srednjovjekovne bosanske države. U to vrijeme Bosna je imala status banovine, ali i razvijenu administrativnu organizaciju, u kojoj su niže jedinice činile, hijerarhijski gledano, zemlje, oblasti, župe i sela.

Sa stanovišta današnje Tuzle, kao univerzitetskog i regionalnog središta, dokumenti potvrđuju da je ovaj grad i prije osam stoljeća imao prepoznatljiv identitet i značaj, što se odražavalo i u samom nazivu regije.

Koliko je ovaj pisani pomen Usore i Soli važan za državnopravnu historiju Bosne i Hercegovine?

Mutapčić: Sa aspekta državnopravne historije, pomenuti dokumenti jasno potvrđuju da je sjeverna Bosna u ranom srednjem vijeku bila sastavni dio bosanske države. Arheološki nalazi iz prethodnih perioda pokazuju da je linija pograničnih utvrđenja postojala još od ranog srednjeg vijeka, neposredno uz rijeku Savu, usmjerena prema sjeveru. Ostaci rimske provincije Panonije južno od Save oblikovali su prostorni obuhvat ovih zemalja.

Na konferenciji je učestvovao značajan broj naučnika iz Bosne i Hercegovine, ali i iz inostranstva. Ko su bili učesnici?

Mutapčić: Na međunarodnoj konferenciji „Bosanske zemlje: Usora i Soli – 800 godina od prvog pisanog pomena“ prezentirano je oko četrdeset referata, obuhvativši period od antike do sredine 20. stoljeća, s posebnim naglaskom na sjevernobosanski prostor.

Pored uglednih istraživača iz Bosne i Hercegovine i zemalja regiona (Pravni fakultet Univerziteta u Tuzli, Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Pravni fakultet Univerziteta u Zenici, Pravni fakultet Sveučilišta u Mostaru, Pravni fakultet u Splitu, Pravni fakultet u Osijeku i Pravni fakultet u Rijeci), učestvovalo je i deset istraživača iz Turske (zaposlenih na univerzitetima, u arhivima i istraživačkim institutima, uključujući univerzitete u Ankari, Antaliji, Yalovi, i Tekirdağu, Generalni ured za katastar i zemljišne knjige u Ankari i Arhiva u Istanbulu), te iz Mađarske (Istraživački centar za humanističke nauke u Budimpešti, Arhiv glavnog grada Budimpešte). Među učesnicima su bili i istraživači iz muzeja, arhiva i kulturnih centara, koji su svoja izlaganja prezentirali kroz tri sesije.

Pored naučnog dijela, učesnicima je predstavljena i bogata kulturno-historijska baština prostora. Organizovane su studijske posjete Starom gradu Srebreniku, Brčko distriktu i festivalu srednjeg vijeka u Tešnju, čime je naglašena vrijednost spomeničke baštine i kontinuitet kulturno-historijskog nasljeđa sjeverne Bosne.

Bosna i Hercegovina danas kao država teško funkcioniše, što se odražava i na naučna istraživanja. Kao historičar i profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Tuzli, gdje vidite rješenja za probleme u realizaciji naučnih istraživanja i organizaciji ovako zahtjevnih konferencija?

Mutapčić: Bosna i Hercegovina je složena država, a ta složenost se odražava i na polje nauke. Nedostatak jedinstvenih strategija, fragmentirano finansiranje, komplikovane procedure i nedovoljno ulaganje u istraživački rad otežavaju svaku ozbiljniju naučnu inicijativu. Ipak, iskustvo pokazuje da su upornost, mreža saradnje i lična posvećenost istraživača ključ uspjeha.

Rješenje vidim u nekoliko pravaca. Prije svega, potrebno je jačati međuuniverzitetsku i međunarodnu saradnju kako bi se kompenzirala ograničena domaća sredstva i stvorila šira istraživačka platforma. Drugo, nužno je sistemsko povezivanje nauke i lokalnih zajednica, kako bi se pokazala društvena korist istraživanja i osigurala veća podrška institucija.

Organizacija skupa koji povezuje prostor današnjih 35 općina i gradova, nekada ujedinjenih u srednjovjekovne zemlje Usore i Soli, zahtijevala je izuzetnu logističku i finansijsku pripremu. Iako su danas te općine i gradovi uključeni u drugačije oblike administrativne i regionalne organizacije, njihova historijska povezanost ostaje neupitna.

Uprkos ograničenoj podršci različitih nivoa vlasti, konferencija je realizirana na visokom nivou zahvaljujući predanom radu i profesionalnom pristupu. Skup pokazuje da Bosna i Hercegovina posjeduje kapacitet za ozbiljna naučna okupljanja koja afirmišu njenu historijsku i kulturnu posebnost.

Posebnu zahvalnost dugujemo pokroviteljima manifestacije, rukovodstvu Univerziteta u Tuzli, posebno Pravnom fakultetu, te kolegicama i kolegama: Lejli Mašić, Mirzi Fazliću i profesoricama Aniti Petrović i Edini Šehrić. Organizacija ovakvih konferencija potvrđuje da se uz dobar tim, jasnu ideju i entuzijazam mogu prevazići institucionalne barijere. Nauka u Bosni i Hercegovini danas zahtijeva mnogo više ličnog angažmana nego što je to slučaj u uređenijim sistemima, ali upravo to daje dodatnu vrijednost svakom postignutom rezultatu.

Preuzeto sa historiografija.ba